Phương thức lãnh đạo còn mãi với thời gian (phần 1)

Nhà sử học người Mỹ – David McCullough khẳng định rằng: “Chúng ta cần những nhà lãnh đạo và không chỉ lãnh đạo chính trị. Chúng ta cần những nhà lãnh đạo trong từng lĩnh vực, từng tình huống và trong tất cả các loại tình huống. Chúng ta cần giáo dục những người trẻ tuổi của chúng ta để họ trở thành những nhà lãnh đạo. Và đáng tiếc là, điều này dường như đã lỗi thời rồi”. 

McCullough, từng hai lần dành giải thưởng Pulitzer và là một khách mời truyền hình nổi tiếng, đã suy nghĩ hàng thập kỷ về vai trò của các nhà lãnh đạo Hoa Kỳ. Những cuốn sách của ông như “Cây cầu vĩ đại” (The Great Bridge) đã đưa ra những bức tranh đầy sức sống, tỉ mỉ về quá khứ của Hoa Kỳ, nhắc nhở độc giả về rằng mặc dù Hoa Kỳ từng là một quốc gia rất khác biệt, nhưng những cuộc đấu tranh, tầm nhìn, và tư tưởng của những nhà sáng lập và những nhà lãnh đạo vĩ đại nhất vẫn là nguồn cảm hứng không hề đổi thay theo thời gian. 

Tác phẩm của ông nhấn mạnh niềm tin sâu sắc của ông rằng dù trong những giây phút đen tối nhất của quốc gia, thì những giá trị vững chắc – niềm lạc quan, sự chăm chỉ, và sức mạnh của chí khí, nghị lực vẫn tồn tại mãi mãi. 

Trong cuộc phỏng vấn gần đây với Harvard Business Online, McCullough đã mô tả những phầm chất cơ bản có thể được gọi là những phẩm chất một nhà lãnh đạo cần còn mãi với thời gian, trong đó ông đã dùng những nhà lãnh đạo trong quá khứ và đương đại Hoa Kỳ làm ví dụ. Những phẩm chất này vừa thân thuộc vừa “trẻ mãi không già” và luôn đi cùng nhau, chúng mang đến cho chúng ta một ý niệm rõ ràng về lập trường đạo đức mà những nhà lãnh đạo mẫu mực chia sẻ. 

Bạn hiểu rõ tầm quan trọng của giáo dục lịch sử. Tại sao bạn cho rằng đối với một nhà lãnh đạo, có thứ bạn gọi là ý nghĩa lịch sử là rất quan trọng? 

McCullough muốn nhắc nhở mọi người về những gì George C. Marshall từng nói. Khi được hỏi rằng ông có được hưởng một nền giáo dục tốt tại Viện Quân Sự Virginia, Marshall trả lời rằng không, “bởi vì chúng tôi không được học về lịch sử”. Ông biết rằng ý nghĩa lịch sử là cần thiết đối với bất kỳ ai muốn trở thành một nhà lãnh đạo, bởi vì lịch sử vừa về con người và vừa về nguyên nhân và hiệu quả. Nhà sử học Hoa Kỳ Samuel Eliot Morison muốn nói rằng lịch sử dạy chúng ta cách cư xử – đó là cách chúng ta nên và không nên làm trong rất nhiều các tình huống khác nhau. Lịch sử là câu chuyện về loài người. Jefferson đã đặt vấn đề trong ngay dòng đầu tiên của bản Tuyên ngôn Độc lập: “Trong quá trình diễn tiến những sự kiện của con người….”. Trọng âm nhấn mạnh luôn nhằm vào “con người”. 

Lịch sử cũng cho thấy nhu cầu về phương thức lãnh đạo thay đổi như thế nào từ kỷ nguyên này sang kỷ nguyên khác, từ một nền văn hóa sang nền văn hóa khác. Các nhà lãnh đạo trong quá khứ trải nghiệm hiện tại của họ khác hoàn toàn so với cách thức chúng ta trải nghiệm hiện tại của chúng ta. Và hãy nhớ rằng, họ không có nhiều ý tưởng về cách thức mọi việc được thực hiện so với những gì chúng ta làm trong thời đại của chúng ta. Không có gì có thể từng đi đúng hướng, không có gì được quyết định trước. 

Cương vĩ lãnh đạo cũng một phần phải đi kèm với sự may mắn. Và sự may mắn, cơ hội, bàn tay của Chúa chính là một sức mạnh thực sự trong các mối quan hệ đan xen của con người; đó là một phần của cuộc sống. Washington có thể đã bị ám sát; ông có thể đã bị ốm; ông có thể bị bắt; ông có thể đã bỏ cuộc. Bên cạnh có được sự may mắn, ông biết cách tận dụng phút giây may mắn. May mắn tạo ra cơ hội, nhưng đêm Washington trốn thoát vượt qua Sông Đông có thể là do sự chỉ dẫn của ngọn gió, sau thất bại tràn trề trong trận Brooklyn có thể ông sẽ không bao giờ thành công nếu ông không có tài năng lãnh đạo và tài năng nhìn ra khả năng của đại tá John Glover. Glover từng là một thương gia và ngư dân vùng Massachusetts, và ông biết rõ cần phải làm gì để Washington thoát hiểm. 

Nhà lãnh đạo một phần biết tận dụng sự may mắn hay khoảnh khắc lịch sử may mắn, họ còn cần tài năng nhìn thấy những sự may mắn. 

Đúng vậy. Phát hiện ra tài năng là một trong những yếu tố cần thiết của những nhà lãnh đạo vĩ đại. Washington được trời phú khả năng này ở một mức độ xuất sắc khác thường. Washington không phải là một nhà trí thức. Ông không phải là một nhà diễn thuyết thu hút sự chú ý của mọi người. Ông cũng không phải là một thiên tài quân sự. Ông là một nhà lãnh đạo bẩm sinh và là một con người liêm chính. Và ông có thể phát hiện ra khả năng khi nó không nhất thiết phải rõ ràng hiển thị. Washington không thích những người New Englanders (Người Anh mới) lắm, nhưng hai người bạn thân thiết nhất của ông lại là người New Englanders. Henry Knox – chàng trai trẻ to béo và là một nhà bán sách hoàn toàn không có kinh nghiệm ở Boston – đã có một ý tưởng rất thông minh, anh ta tới Ticonderoga, kiếm những cây súng lớn ở đó, chở chúng về Boston, và bằng cách ấy đã buộc người Anh phải rời khỏi thành phố. Và đó chính là mùa đông chết chóc. Washington không chỉ thấy ngay trước mắt rằng đó là một ý kiến rất tốt, mà ông đã nhìn thấy rằng Knox chính là người có thể làm được điều đó. 

Ông đã làm điều tương tự với Nathanael Greene, một người không có chút kinh nghiệm quân sự nào và còn bị tật đi khập khiễng. Washington nhìn Greene và nghĩ rằng, đây chính là người đàn ông tốt nhất mà mình có. Thật kỳ lạ, Greene đã trở thành một nhà chiến lược và chiến thuật thậm chí tốt hơn cả Washington. Nhận diện tài năng của họ, Washington đã biết cách thức “làm việc” với hai người đàn ông xuất chúng không phù hợp với bất kỳ khuôn mẫu tiêu chuẩn nào này. Ông tạo cơ hội cho họ, nới lỏng thắt lưng cho họ và để họ làm công việc của họ.