Nên nhớ, quá trình tuyển dụng giống với việc chọn bạn đời nhiều hơn là chọn mua một cái xe mới. “Chọn bạn đời” ở đây có ý nghĩa ẩn dụ nhiều hơn. Nói thêm về phép ẩn dụ một chút, nó ám chỉ cái cơ chế qua đó người ta quyết định tuyển một ai đó làm việc với mình, cũng tương tự cái cơ chế mà con người, theo bản năng, có ý muốn sống hợp thức lâu dài với một người nào đó.
Sự giống nhau ở đây thể hiện trong việc sự lựa chọn này thưòng là theo cảm tính, bốc đồng, phi lý, không thể hiểu được và do tình thế bắt buộc.
Khi ấy, bạn được bảo cho mà biết rằng cần
phải chuẩn bị cho buổi phỏng vấn bằng cách viết ra giấy, thực hành nói
và ghi nhớ trong đầu những câu trả lời thông minh “ác chiến” nhất cho
tất cả những câu hỏi trên đời – phải, có những câu trả lời rất hay mà
những cuốn sách ấy dụng tâm cung cấp.
Tất cả điều đó đều có một ý định tốt đẹp và
đã đạt đến trình độ nghệ thuật trong nhiều thập kỷ. Nhưng bạn thân mến
của tôi, có tin tức tốt lành đây! Chúng ta đang ở trong một kỷ nguyên
mới và mọi việc trở nên đơn giản hơn nhiều.
Trong một mớ hàng chục hàng trăm câu hỏi mà người ta có thể đặt ra, chúng tôi biết được rằng chỉ có năm câu hỏi cơ bản mà bạn thực sự cần chú ý đến.
Năm câu, phải chỉ có năm mà thôi. Người có
quyền quyết định tuyển bạn chỉ muốn biết câu trả lời cho năm câu hỏi mà
họ có thể hỏi trực tiếp hoặc tìm cách biến tướng đi một chút.
(1) “Tại sao bạn có mặt ở đây?”
Diễn đạt theo cách nôm na thì câu hỏi này có nghĩa là, “Tại sao bạn lại gõ cửa chỗ chúng tôi mà không phải nơi nào khác?”
(2) “Bạn có thể làm gì cho chúng tôi?”
Nói trắng ra là, “Nếu tuyển bạn vào làm thì
bạn sẽ cộng thêm vào cái gánh nặng mà tôi đang gánh hay là giúp tôi
chia sẻ bớt gánh nặng đó?
(3) “Bạn là kiểu người nào?”
Điều này có nghĩa là, “Tính cách của bạn có
dễ chịu với đồng nghiệp không và bạn có chia sẻ cùng chúng tôi những
giá trị doanh nghiệp không?”
(4) “Điều gì phân biệt bạn với mười chín người khác cũng cùng làm một công việc giống bạn?”
Thế nghĩa là, “Bạn có thói quen làm việc
tốt hơn những người khác không, bạn có đi sớm về muộn, làm việc chăm
chỉ, giải quyết công việc nhanh nhẹn, duy trì chất lượng cao, cố gắng
không ngừng hoặc … là một cái gì khác?
(5) “Tôi có thể ‘mua’ nổi bạn không?”
Điều này chẳng có ý nghĩa gì ngoài việc,
“Nếu quyết định tuyển bạn thì chúng tôi phải trả bao nhiêu để có được
bạn, chúng tôi sẵn sàng và có khả năng bỏ ra số tiền nào đó trong phạm
vi ngân sách nhưng không có khả năng trả cho bạn như cho một người có
những đặc điểm hơn bạn trong biểu đồ công ty.
Đây là năm câu hỏi then chốt mà đại đa số các nhà tuyển dụng tha thiết muốn có câu trả lời. Có những trường hợp suốt từ đầu đến cuối buổi phỏng vấn, những câu hỏi này không hề được nhà tuyển dụng đề cập đến.
Tuy vậy, chúng vẫn bảng lảng đâu đó trong không gian, thấp thoáng dưới
bề mặt của những câu hỏi đáp đang diễn ra, lặn dưới tất cả những điều
khác đang được thảo luận. Bất cứ điều gì mà bạn có thể làm trong buổi
phỏng vấn để giúp nhà tuyển dụng tìm ra năm câu trả lời này đều sẽ khiến
cho nhà tuyển dụng hài lòng, mãn nguyện. Bạn chẳng phải ghi nhớ một
điều gì hết.
Nếu làm Bài tập Hoa (trang ) bạn sẽ biết được năm câu trả lời này.
Trong suốt buổi phỏng vấn, bạn có quyền,
không, có nghĩa vụ – tìm ra những câu trả lời cho năm câu hỏi giống như
nhà tuyển dụng, tuy hình thức có hơi khác một chút. Các câu hỏi bạn đặt
ra có thể như thế này:
(1) “Công việc này liên quan đến những cái gì?” bạn
muốn hiểu chính xác nhiệm vụ mà người ta yêu cầu bạn thực hiện, vì thế
bạn có thể cân nhắc xem các kiểu nhiệm vụ nào mà bạn thực sự thích làm.
(2) Nhân viên cao cấp ở cương vị này cần phải có những kỹ năng gì? Bạn
muốn biết xem các kỹ năng của mình có tương thích với những gì mà nhà
tuyển dụng nghĩ một nhân viên ở vị trí đó phải có để thực hiện công việc
hay không.
(3) “Có những kiểu người mà tôi muốn làm việc, hoặc không muốn làm không?” Đừng
bỏ qua tiếng nói của trực giác nếu nó nói với bạn rằng bạn sẽ không
thoải mái khi làm việc với những người này. Bạn cần phải biết xem tuýp
người như thế có giúp bạn dễ dàng hoàn thành công việc không và liệu họ
có cùng chia sẻ với bạn những giá trị quan trọng nhất?
(4) “Nếu chúng tôi đều thích và cả hai
bên cùng muốn làm việc với nhau, tôi có thể thuyết phục họ rằng có một
cái gì đó độc đáo về bản thân mình giúp phân biệt tôi với mười chín
người còn lại cũng làm đúng cái nhiệm vụ này không?”Bạn cần phải
nghĩ trước xem cái gì khiến bạn khác với mười chín người kia. Ví dụ, nếu
bạn giỏi phân tích những vấn đề, bạn sẽ làm như thế nào?
Một cách cẩn
thận khoa học hay tin cậy vào trực giác trong một giây lóe sáng của bản
năng? Bằng cách tham khảo ý kiến của những chuyên gia hàng đầu trong
lĩnh vực đó? Bạn nhìn thấy vấn đề, chịu khó đầu tư “kiểu” hoặc “phong
cách” vào cong việc mình thực hiện thì đó chính là cái tạo ra nét khác
biệt và hấp dẫn đối với nhà tuyển dụng.
(5) “Tôi có thể thuyết phục họ tuyển tôi với mức lương mà tôi mong muốn không?” Điều này đòi hỏi bạn phải một số kiến thức trong nghệ thuật thương lượng về lương bổng (xem chương sau).
Chắc hẳn bạn sẽ muốn hỏi một hai câu thành
tiếng. Bạn hãy quan sát một cách lặng lẽ câu trả lời cho ba câu hỏi đầu.
Chuẩn bị đưa ra câu hỏi thứ tư và thứ năm vào một thời điểm thích hợp
khi có cơ hội (một lần nữa, xin đọc chương sau).
Làm thế nào để đưa ra những câu hỏi này? Có
thể bắt đầu bằng cách nói cho họ biết một cách chính xác, bạn đã tiến
hành tìm việc như thế nào, cái gì trong tổ chức của họ gây ấn tượng nơi
bạn trong quá trình tìm hiểu, rằng cuối cùng bạn quyết định tìm đến tận
nơi và đặt vấn đề muốn làm việc với họ. Sau đó hãy tập trung vào phần
còn lại của buổi phỏng vấn để tìm ra câu trả lời cho những câu hỏi trên,
theo cách của bạn.4
Phải, ở đây chỉ có năm câu hỏi thực sự đáng
kể trong một buổi phỏng vấn tuyển dụng, nhưng chúng diễn ra như thế nào
mới là chuyện đáng nói! Chúng vận hành trong một dạng thức có hơi khác
(lại nữa) nếu bạn ở đấy để nói không phải về công việc tồn tại mà là một
công việc khác mà bạn muốn người ta tạo ra cho mình.
Trong phỏng vấn
tuyển dụng loại này, hoặc khi tiếp cận với một công ty, năm câu hỏi này
biến đổi thành năm câu câu khẳng định mà bạn có thể đưa ra đối với người
chịu trách nhiệm tuyển dụng.
(1) Điều làm bạn thích nhất về công ty này.
2. Các loại nhu cầu mà bạn thấy có
sức hấp dẫn về lĩnh vực này trong công ty (trừ khi bạn nghe thấy từ
“những vấn đề” từ chính miệng nhà tuyển dụng, còn không thì chớ bao giờ
dùng từ này, bởi vì hầu hết các nhà tuyển dụng thích dùng những từ gần
nghĩa như “thách thức” hoặc “nhu cầu” hơn).
(3) Theo bạn để đáp ứng những nhu cầu đó cần có những kỹ năng nào.
(4) Các bằng chứng trong quá khứ
cho thấy bạn có những kỹ năng ấy.
Các nhà tuyển dụng tìm kiếm những ví
dụ trong các thành tựu hoặc những gì bạn đã đạt được trong quá khứ chứ
không phải là những câu nói mơ hồ như: “Tôi giỏi cái này, tôi thạo cái
kia …” Họ muốn có những ví dụ chính xác, đặc biệt là những kỹ năng
chuyển tiếp, kỹ năng công việc và kỹ năng tự quản trị. Nếu đọc kỹ các
trang 65, 66 bạn sẽ biết rõ điều này.
Đó là nguyên tắc thuộc về phỏng
vấn hành vi hoặc phỏng vấn dựa vào khả năng. Người ta có thể hỏi bạn,
hoặc – nếu không – bạn có thể tự đặt ra đúng câu hỏi ấy trong buổi phỏng
vấn: “Đâu là ba khả năng quan trọng nhất cho công việc này?” Sau đó,
tất nhiên bạn cần chứng minh ngay trong buổi phỏng vấn rằng bạn có ba
khả năng ấy cho cái công việc mà bạn hứng thú.
(5) Điều đặc biệt trong cách mà bạn thực
hiện những kỹ năng này.
Như tôi đã nói ở trước: tất cả các nhà tuyển
dụng tương lai điều muốn biết bạn có gì khác với mười chín người khác
cũng làm công việc giống bạn. Bạn phải biết đó là cái gì. Đừng chỉ nói
suông mà hãy thể hiện một cách rõ nét nhất ngay trong buổi phỏng vấn
tuyển dụng. Ví dụ, khi bạn nói, “Tôi chu đáo trong tiến hành công việc”
có thể biến thành một định đề là bạn rất chu đáo trong công tác nghiên
cứu về công ty họ trước khi đến với buổi phỏng vấn tuyển dụng. Đó là
bằng chứng mà nhà tuyển dụng có thể mục sở thị.
Ghi chú đặc biệt cho Những Người Tự Coi
Mình Là Thành Viên của Thế Hệ Được Phép Làm Tất Cả: làm ơn đừng để câu
“điểm đặc biệt của tôi là” đi vào đầu mình nhé. Nếu bạn vừa mới ra
trường lại đến một buổi phỏng vấn tuyển dụng với ý nghĩ bạn có thể nhảy
điệu van-xơ ở đây, bảo với họ rằng bạn tuyệt vời như thế nào còn họ thì
may mắn ra sao khi có được bạn rằng bạn mong muốn mức lương cao bằng với
người 20 năm chinh chiến trong nghề thì lời khuyến cáo của tôi là bạn
nên nghĩ lại.
Người ta chỉ tìm kiếm những người khiêm tốn biết giá trị
của mình và cũng biết đánh giá đúng giá trị của người khác. Giống như
những thành viên trong một dàn hợp xướng.
Ở Mỹ, các nhà tuyển dụng có thể chỉ hỏi bạn
những vấn đề có liên quan đến các yêu cầu và kỳ vọng trong công việc.
Họ sẽ không hỏi về tín ngưỡng, tôn giáo, chủng tộc, tuổi tác, giới tính
hoặc tình trạng gia đình. Những câu hỏi khác về quá khứ của bạn đều đúng
luật chơi. Đừng để bị đánh lừa bởi vẻ quan tâm của nhà tuyển dụng với
quá khứ của mình.
Bạn phải nhận ra rằng điều duy nhất mà bất cứ nhà
tuyển dụng nào cũng quan tâm đó là tương lai của bạn … với họ. Bởi vì
tương lai là cái gì không thể biết trước được họ thường phải cố gắng đo
lường ước đoán bằng cách hỏi về quá khứ của bạn (hành vi).
Vì thế trong buổi phỏng vấn, trước khi trả
lời bất cứ câu hỏi nào về quá khứ mà nhà tuyển dụng đặt ra hãy dừng lại
suy nghĩ xem có nguy cơ nào nằm bên dưới câu hỏi ấy để hóa giải nỗi sợ
ấy dù gián tiếp hay trực tiếp.
Như tôi đã nói ở trên, trong hầu hết các
trường hợp, người có quyền tuyển bạn cũng sợ phát khiếp. Nếu bạn nghĩ đó
là cách miêu tả quá mạnh thì có thể thay vào những tính từ như hồi hộp,
e ngại hoặc lo lắng. Và cái mối lo hay nỗi sợ ấy nằm trong tất cả những
câu hỏi mà họ đặt ra. Sau đây là một số ví dụ:
|
Câu hỏi tuyển dụng
|
Nỗi sợ đằng sau câu hỏi |
Điều mà bạn cố gắng vượt qua |
Những câu nói mà bạn có thể dùng để vượt qua |
|
“Cho tôi biết về bản thân bạn” |
Nhà tuyển dụng sợ rằng mình sẽ không thực |
Bạn là một nhân viên tốt, có thể chứng minh Cố gắng nói tối đa trong 2 phút. |
Miêu tả quá trình làm việc, dùng bất cứ cụm
|
|
“Bạn tìm kiếm loại hình công việc nào?” |
Nhà tuyển dụng sợ rằng bạn tìm kiếm một |
Bạn tìm đúng cái loại hình công việc mà nhà |
Nếu nhà tuyển dụng không miêu tả công việc |
|
“Bạn đã làm công việc này bao giờ chưa?” |
Nhà tuyển dụng sợ rằng bạn không có những kỹ năng và kinh nghiệm cần thiết cho công việc này. |
Bạn có những kỹ năng chuyển tiếp từ bất cứ việc nào mà bạn đã làm và làm rất tốt. |
“Tôi lĩnh hội rất nhanh.” “Tôi nhanh chóng làm chủ được bất cứ công việc nào mà tôi đã từng làm qua.” |
|
“Tại sao bạn thôi công việc cũ.” Hoặc “Bạn có hòa thuận với sếp cũ hoặc đồng nghiệpkhông?” |
Nhà tuyển dụng e rằng bạn không hòa thuận |
Nói bất cứ điều gì tích cực mà bạn có thể |
Nếu bạn tự nguyện bỏ việc: “Cả sếp và tôi Nếu bạn bị đuổi việc: “Thường thì tôi dễ |
|
“Sức khỏe của bạn thế nào?” Hoặc“Bạn có thường vắng mặt trong công việc mà bạn đảm nhiệm trước đây không?” |
Nhà tuyển dụng ngại rằng bạn sẽ thường xuyên xin nghỉ nếu họ tuyển bạn. |
Bạn ít khi xin nghỉ. Nếu có vấn đề về sức |
Nếu bạn không xin nghỉ nhiều trong công việc cuối cùng: “Tôi tin rằng trách nhiệm của một nhân viên là đi làm đầy đủ hàng ngày.” Nếu bạn nghỉ nhiều, hãy giải thích lý do và nhấn mạnh đó là vì những khó khăn đã qua. |
|
“Bạn có thể giải thích tại sao bạn nghỉ việc quá lâu?” hoặc“Giải thích cho tôi biết tại sao có những thời kỳ gián đoạn trong quá trình công tác của bạn?” (Thường đặt ra sau khi đọc lý lịch.) |
Nhà tuyển dụng lo rằng bạn là kiểu người sẽ |
Bạn thích làm việc và xem khoảng thời gian |
Trong thời gian gián đoạn đó, tôi học thêm/ (Chọn một trong số đó.) |
|
“Không biết công việc này có phải là một bước thụt lùi đối với bạn?”hoặc “Tôi nghĩ công việc này không vừa tầm với tài năng và kinh nghiệm của bạn?” hoặc“Bạn có nghĩ là công việc này dưới tầm của bạn?” |
Họ sợ rằng bạn có thể đòi hỏi một mức lương |
Bạn sẽ gắn bó với công việc này chừng nào bạn và sếp đồng ý rằng đó là vị trí thích hợp với bạn. |
“Công việc này không phải là một bước thụt lùi đối với tôi. Nó là một bước tiến – về mặt phúc lợi.” “Chúng tôi có mối lo ngại hiển nhiên; tất |
|
Và cuối cùng,“Nói cho tôi nghe nhược điểm lớn nhất của bạn là gì?” |
Nhà tuyển dụng cho rằng bạn sẽ có những |
Bạn cũng có những hạn chế như hết thảy mọi |
Nêu lên một nhược điểm sau đó nhấn mạnh mặt |
Khi cuộc phỏng vấn diễn ra thuận lợi đối
với bạn, về mặt thời gian, các câu hỏi của nhà tuyển dụng thường trải
qua – bất kể nó nhanh chậm như thế nào – những bước sau:
– Quá khứ gần, ví dụ, “Nói cho tôi nghe về công việc mới đây nhất của bạn.”
– Hiện tại, chẳng hạn, “Bạn đang tìm kiếm loại hình công việc gì?”
– Tương lai gần, có thể như, “Bạn có thể quay lại cho một cuộc phỏng vấn khác vào tuần tới không?”
– Tương lai xa, như câu hỏi, “Trong năm năm tới, bạn muốn mình ở vị trí nào?”
Khi các câu hỏi càng chuyển dần từ thời quá
khứ đến thời tương lai thì bạn càng có nhiều thuận lợi trong buổi phỏng
vấn. Ngược lại, nếu câu hỏi chỉ nằm ỳ trong thời quá khứ mọi việc xem
ra không tốt, bạn khó có khả năng nhận được lời mời.
Khi “mũi tên chỉ thời gian” chuyển sang thì
tương lai, đó là lúc bạn nên đặt ra những câu hỏi cụ thể về công việc.
Vào thời điểm này, các chuyên gia khuyên bạn nên cân nhắc đặt ra những
câu hỏi có thể dưới dạng sau:
– Nếu được tuyển, tôi sẽ phải thực hiện những nhiệm vụ gì?
– Tôi có trách nhiệm gì?
– Ông/bà tuyển tôi để đảm đương trách nhiệm gì?
– Tôi có làm việc theo tổ/nhóm không? Tôi sẽ báo cáo công việc với ai?
– Ai là người có trách nhiệm theo dõi tôi trong quá trình thử việc và sau đó?
– Tôi sẽ được đánh giá như thế nào, trong chu kỳ bao lâu và ai là người có trách nhiệm đánh giá?
– Điểm mạnh và điểm yếu của người trước đây làm việc ở vị trí này?
– Tại sao ông/bà quyết định làm việc ở đây?
– Ông/bà mong muốn mình biết được điều gì
trước khi vào làm việc ở đây? Ông/bà cho rằng đặc điểm nào đã giúp mình
thành công trong công việc ở đây?
– Tôi có thể gặp người mà tôi sẽ làm việc với hoặc cho (nếu đấy không phải là ông/bà) không?
Nên nhớ, quá trình tuyển dụng giống với việc chọn bạn đời nhiều hơn là chọn mua một cái xe mới.
“Chọn bạn đời” ở đây có ý nghĩa ẩn dụ nhiều hơn.
Nói thêm về phép ẩn dụ
một chút, nó ám chỉ cái cơ chế qua đó người ta quyết định tuyển một ai
đó làm việc với mình, cũng tương tự cái cơ chế mà con người, theo bản
năng, có ý muốn sống hợp thức lâu dài với một người nào đó. Sự giống
nhau ở đây thể hiện trong việc sự lựa chọn này thưòng là theo cảm tính,
bốc đồng, phi lý, không thể hiểu được và do tình thế bắt buộc.
Hãy nghĩ về điều này: bạn được trang bị tất
cả những kỹ năng trên đời, đã nghiên cứu công ty nọ không sót khâu nào,
đã thực hành với những câu hỏi phỏng vấn nhuyễn đến mức chỉ đưa ra
những câu “từ đúng trở lên” và
chắc chắn là người hoàn hảo cho công việc.
Ấy vậy mà vẫn sôi hỏng bỏng không chỉ vì … hơi thở của bạn hơi có mùi.
Hoặc vì một lý do vớ vẩn bé con con nào khác. Điều này cũng tựa như bạn
chuẩn bị sẵn sàng để đánh nhau với một con rồng thế mà lại bị chết trong
tay một con muỗi.
Đó là lý do tại sao các buổi phỏng vấn thường thất bại, và thất bại này diễn ra trong hai phút đầu tiên. Bạn tin điều đó không?
Chúng ta hãy thử tìm hiểu xem cái con muỗi
“độc” ấy bay vào trong 30 giây đầu của cuộc phỏng vấn như thế nào mà để
cái người có trách nhiệm kia giật mình lẩm nhẩm,“Chà mình hy vọng ngoài kia còn có những ứng viên khác.”
Theo Ehow
