Kinh doanh không phải là cuộc chơi dành cho sự bảo thủ hay ngại đổi mới. Trường hợp sụp đổ của những tập đoàn từng là đế chế một thời như Nokia và mới đây nhất là Yahoo đã chứng minh rằng việc doanh nghiệp thích nghi với những thay đổi của thời đại là một trong những điều kiện tiên quyết cho hoạt động kinh doanh.
Thực tế cho thấy những tổ chức cho dù từng thống lĩnh thị trường một thời nhưng khi va vấp với những thay đổi của thời đại mà chậm hoặc không đổi mới thì đã gánh chịu những hậu quả nặng nề.
Từ thất bại cay đắng mang tên Nokia và thương vụ buồn của ‘đế chế’ Yahoo
Có lẽ đây không phải lần đầu tiên trong lịch sử người ta chứng kiếnsự sụp đổ của những tập đoàn lớn từng làm mưa làm gió thống trị thịtrường một thời.
“Chúng tôi chẳng làm gì sai cả, nhưng vì lý do nào đó mà chúng tôi đãthất bại” là phát biểu của đại diện Nokia trong ngày tàn của tập đoàntừng thống lĩnh hơn 50% thị phần điện thoại di động toàn cầu. Một bàiđăng của Ziyad Jawabra cho biết, với sự thay đổi của thời đại thì chúngta không cần làm điều gì sai, chỉ cần đối thủ của chúng ta nắm bắt đượcthời thế và làm điều đúng là đã đủ để ta từ giã cuộc chơi.
Hình 1: Thị phần của Nokia qua các năm – by Statistica.
Albert Einstein cũng có câu: “Nếu bạn chưa từng làm gì sai thì chứngtỏ bạn chẳng bao giờ làm gì mới.”, dịch ngược lại câu ‘chúng tôi chẳnglàm điều gì sai’ chính là ‘chúng tôi chẳng làm điều gì mới’, và có lẽ đóchính là sai lầm lớn nhất đã đẩy tập đoàn hùng mạnh này đến bờ vực phásản.
Một trường hợp gần đây nhất là thương vụ bán lại Yahoo với mức giáchỉ bằng chưa đến 5% giá trị của công ty thời hoàng kim. Từng manh nhamua lại cả Google và Facebook, Yahoo giờ đây được bán lại với 4.8 tỉ đôla về tay Verizon. Rất nhiều ý kiến và phân tích được đưa ra về nguyênnhân cho sự lụi tàn của công ty công nghệ lừng danh này, nhưng theonhiều chuyên gia trong ngành, không thể phủ nhận trong đó có nguyên nhândo Yahoo chậm tiếp cận những xu hướng mới của người dùng, và chậm đổimới để thích ứng với những thay đổi của thời đại.
Hình 2: Câu chuyện buồn của Yahoo từng một thời hoàng kim, nay chỉ như đống tàn tro.
Nhưng trên đây chỉ là một vài câu chuyện nổi trội trong số hàng trămngàn doanh nghiệp lớn nhỏ khác phải đối mặt với nguy cơ giải thể mỗinăm.
Với những doanh nghiệp vừa và nhỏ thì thiếu vốn là một trong nhữngnguyên nhân hàng đầu. Nhưng còn những doanh nghiệp lớn thì sao? Hầu hếtnhững tập đoàn hùng mạnh thất bại không phải vì khó khăn tài chính, theothông tin từ Analytics Magazine – tạp chí chuyên về các nghiên cứutrong kinh doanh – thì lời giải thích hợp lý nhất dường như là vì họ quábám vào những mô thức cũ kỹ của quá khứ mà thiếu những bước đi mạo hiểmcó tính toán để đáp ứng với những thay đổi của thời đại. Nói cách khác,họ thiếu sự đổi mới.
Điều này cho thấy, cho dù quy mô là gì đi nữa, đổi mới cũng luôn làchuyện thiết yếu đối với doanh nghiệp để trường tồn và phát triển. Thayđổi là thứ không thể tránh khỏi, nó thậm chí diễn ra hàng ngày, hànggiờ. Vì vậy, đổi mới không chỉ cần để phát triển, mà còn cần để sốngsót. Chiến lược đổi mới doanh nghiệp vì thế có thể coi là một trongnhững bước đi sống còn trước những biến chuyển của thời đại.
Cho đến Pokémon Go – một “thiên nga đen” lên ngôi trong chớp mắt
Trong cuốn sách “Thiên Nga Đen” của Nassim Taleb – một chuyên giahàng đầu phố Wall về chống khủng hoảng kinh tế – ông đã chỉ ra khái niệmvề “thiên nga đen”: “Thiên nga đen” là sự việc dường như không tưởngnhưng lại thực sự xảy ra khi người ta không thể dự đoán được, và tạo nênnhững biến chuyển lớn cũng như có sức ảnh hưởng khổng lồ đến những gìtiếp xúc với nó.
Theo đó, Google có thể xem là một “thiên nga đen”, cũng như Facebookvà những tập đoàn mà chỉ trong vài năm đã chiếm lĩnh vị trí ngôi vươngmà những công ty khác có thể mất đến hàng thập kỷ và thậm chí thế kỷ đểgầy dựng nên. Tương tự, sự sụp đổ chóng vánh của những doanh nghiệp hàngtrăm năm tuổi cũng có thể là “thiên nga đen”. Và gần đây nhất là sự lênngôi với tốc độ chưa từng có tiền lệ của Pokémon Go – trò chơi di độngđang tạo cơn sốt trên thế giới, nhất là đối với thế hệ Y (millennials) –khi chỉ trong chưa đầy 2 tháng kể từ ngày ra mắt nó đã tạo nên một lànsóng khổng lồ ảnh hưởng đến không chỉ về kinh tế mà còn nhiều vấn đề xãhội khác. Đây không phải là trò chơi di động đầu tiên tạo nên cơn lốc,nhưng điều đáng nói ở đây là ngay cả với những trường hợp tương tự đãxảy ra trước đây, người ta cũng không thể dự đoán được chuyện này, vì nókhông giống với bất kỳ mẫu hình nào trước đó. Dĩ nhiên, còn quá sớm đểcó thể khẳng định nó là tốt hay không, nhưng nó đã góp phần rất lớn đểchứng minh rằng thế giới đầy bất định và khó ước đoán ngay cả với nhữngtính toán tinh vi nhất của con người.
Hình 3: Pokémon Go – “kẻ thống trị hành tinh” mới sẽ ‘ngự trị được bao lâu trên ngai vàng của mình?
Nguyên nhân của việc này, theo Nassim Taleb thì một phần là do nhữngthiếu sót của con người nói chung và khá nhiều doanh nghiệp nói riêngkhi chỉ chú ý đến những chi tiết nhỏ lẻ, rời rạc, mà thiếu một tầm nhìnđủ sâu rộng về bức tranh toàn cảnh. Dĩ nhiên, thuyết của Nassim Talebkhông chỉ dừng ở đó, nhưng quan trọng là từ đó cuốn sách chỉ ra rằng sựthay đổi là một thứ không thể chống lại, và bất định là điều duy nhấtbất biến, do đó thứ tệ nhất người ta có thể làm là bám vào một mô thứchay mẫu hình nào quá lâu, quá cứng nhắc cho dù nó từng hiệu quả, và thứtốt nhất để làm là chuẩn bị thật sẵn sàng nhằm đón đầu, đối mặt và tiếnlên cùng sự thay đổi để phát triển.
Doanh nghiệp có thể rút ra điều gì?
Nhìn chung, mọi mẫu hình đều có giá trị trong một thời gian và điềukiện nhất định, và chúng cần thường xuyên được cập nhật, đổi mới đểtương thích với những đổi thay của thời thế. Không phải ngẫu nhiên mànhiều người thường liên tưởng kinh doanh như chơi lướt sóng: chúng takhông thể bắt biển ngừng vỗ sóng, cũng như bắt thế giới ngừng biến động,càng không thể bắt những con sóng phải theo tầng suất và hình thái như ýmuốn, giống như ta chẳng thể bắt sự thay đổi diễn ra theo cách mìnhmuốn, vậy thì cách duy nhất để giữ thăng bằng là học lướt ván, ứng biếnvà thích nghi với những con sóng, sẵn sàng đối mặt và lướt qua mà khôngbị nó nuốt chửng, và đó là cách người chơi giỏi dùng để chinh phục nhữnglàn sóng của sự thay đổi tất yếu trong môi trường kinh doanh.
Mặt khác, việc đổi mới một cách mù quáng cùng những sai lầm dễ mắc phải của đổi mớicũng dễ dẫn đến những hậu quả không mấy tốt đẹp cho doanh nghiệp. Vậyđổi mới cũng nguy hiểm, nhưng không đổi mới lại chết người. Đứng trongthế tiến thoái lưỡng nan, doanh nghiệp phải làm sao? Có lẽ, điều họ cầnlà một định hướng đổi mới vững chắc và hiệu quả theo từng thời kỳ để cóthể điều hướng và lèo lái con tàu của mình đến đích.
Trong bản báo cáo xếp hạng Chỉ Số Đổi Mới của 141 quốc gia năm 2015,Tổ Chức Sở Hữu Trí Tuệ Toàn Cầu (WIPO) đã phân tích nhiều phương diện vàlĩnh vực đời sống trong năm, và chỉ ra rằng đổi mới đã và luôn là yếutố quan trọng thiết yếu cho sự phát triển kinh tế xã hội. Bảng báo cáocủa WIPO cũng nêu rõ đổi mới không còn là đặc quyền của riêng những quốcgia có nền kinh tế phát triển nữa, mà những năm gần đây chính nhữngquốc gia đang phát triển hay điều kiện kinh tế còn yếu kém cũng đangcàng ngày càng tăng cường chính sách để gia tăng năng lực đổi mới củamình.
Hình 4: Top 10quốc gia trong bảng xếp hạng 141 quốc gia theo chỉ số đổi mới toàn cầu,trong đó có các khía cạnh liên quan đến kinh tế.
Điều này cho thấy đổi mới là yếu tố quan trọng ở cả cấp độ vĩ mô nhưnền kinh tế chung của cả một quốc gia, và càng hết sức thực tiễn ở nhữngtầng lớp vi mô hơn như mỗi tổ chức, doanh nghiệp cho đến từng phòngban, bộ phận. Rõ ràng có sự song hành không thể tách rời của đổi mới vàphát triển, nói cách khác, muốn phát triển thì buộc phải đổi mới. Khôngngạc nhiên khi đứng đầu bảng xếp hạng là những quốc gia phát triển, cónền kinh tế mạnh trên thế giới. Năm 2015, tổ chức Dale Carnegie đã tiếnhành nghiên cứu những doanh nghiệp thuộc các quốc gia này để tìm ra NHỮNG XU HƯỚNG ĐỔI MỚI TRỌNG YẾUđã giúp các công ty này vượt qua thử thách của thời hiện đại. Kết quảcho thấy, thời kỳ gần đây các doanh nghiệp thuộc những quốc gia đổi mớihàng đầu đã có những bước đi thuộc 6 xu hướng chính, từ đó đưa ra môhình đổi mới 3+3:
Việt Nam đứng thứ 52 trong số 141 quốc gia về chỉ số đổi mới, điềunày nói lên rằng chúng ta đang đứng trước một ngã ba đường với nhiều cơhội và lựa chọn lẫn gian nan, thử thách. Đưa đổi mới theo từng thời đạilàm chiến lược cốt lõi và liên tục tham khảo những xu hướng của cácdoanh nghiệp hiệu quả là việc không bao giờ thừa.
Theo Brands Vietnam
